Tak pracowali i odpoczywali mieszkańcy miasta w XX wieku. Archiwalne zdjęcia ze zbiorów Muzeum Rzemiosła w Krośnie

Na początku XX wieku Krosno mogło chlubić się świetnymi zakładami rzemieślniczymi. Mistrzowie w swoim fachu, działali w krośnieńskich cechach, angażowali się w życie społeczne.

- Niektórzy stawali się jednostkami wybitnymi w historii naszego miasta, jak chociażby wiceburmistrz zegarmistrz Michał Mięsowicz, wiceburmistrz organmistrz Stanisław Janik, czy założyciel mieszczańskiego Towarzystwa "Zgoda" ślusarz Jan Zygmuntowicz - opowiada Magdalena Firlej z działu historii rzemiosła w krośnieńskim Muzeum Rzemiosła.

Obok rzemieślników coraz liczniejszą grupą zawodową stawali się robotnicy. Wraz z rozwojem przemysłu zaczęły powstawać kolejne zakłady pracy. W okolicy kwitł przemysł naftowy, a w 1905 roku Zakłady Rafinerii Ropy Naftowej powstały i w samym Krośnie. W 1920 roku ruszyła Fabryka Maszyn i Narzędzi Wiertniczych (późniejszy ZNUN, ZUN, ZUNIG i dzisiejszy Naftomet).

Od końca XIX wieku rozwijał się w Krośnie przemysł tkacki. Po I wojnie światowej powstały także zakłady przędzalnicze, które w 1934 roku przekształcono w Zakłady Przemysłu Lniarskiego "Krosno".

W 1924 roku ruszyła w Krośnie pierwsza huta szkła należąca wtedy do krakowskiej spółki "Polskie Huty Szkła". Od 1928 roku działały Zakłady Gumowe "Wudeta". Niemcy zniszczyli je na początku wojny. Zaraz potem, w 1940 roku, otwarto fabrykę obuwia, która przejęła pozostałe maszyny oraz pracowników.

- Początkowo specjalizowała się w produkcji obuwia przemysłowego na drewnianych spodach. Po wojnie została przebranżowiona na produkcję obuwia skórzanego, głównie sportowego, otrzymując nazwę Fabryka Obuwia Sportowego "Fabos" - opowiada Magdalena Firlej.

Po II wojnie światowej mieszkańcy Krosna znaleźli się w zupełnie nowej rzeczywistości.

- Wiele prywatnych przedsięwzięć było zamykanych, inne były upaństwawiane. W 1945 prywatni przewoźnicy zastąpieni zostali Państwową Komunikacją Samochodową, której krośnieńska stacja terenowa była pierwszą w regionie. W tym samym roku powstała Państwowa Stacja Traktorów i Maszyn Rolniczych, późniejsza Fabryka Amortyzatorów "Polmo" - przypomina Magdalena Firlej.

Od lat 60. działała Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego WSK Krosno, która oprócz znanych na całym świecie krośnieńskich szybowców produkowała także palniki do Junkersów, schładzarki do mleka czy cysterny do transportu mleka. Ważnym krośnieńskim zakładem pracy w okresie PRL-u były również Zakłady Przetwórstwa Owocowego, nazywane potocznie "Marmoladą" lub "Paciarą".

Przedsiębiorstwem, które w II połowie XX wieku dawała pracę wielu krośniankom była Powszechna Spółdzielnia Spożywców "Społem".

- Obok działalności handlowej prowadziła ona również działalność gastronomiczną i produkcję spożywczą. Spółdzielnia prowadziła też ośrodek "Praktyczna Pani", poradnię: krawiecką, żywieniową, kosmetyczną, dwie wypożyczalnie sprzętu, dwa punkty repasacji pończoch, plis spódnic, obciągania guzików - wylicza Magdalena Firlej.

W socjalistycznych zakładach pracy niezwykle ważną rolę pełniła Rada Zakładowa. Prowadziła współzawodnictwo pracy, troszczyła się o warunki socjalne i bytowe, organizowała swoim pracownikom także życie społeczne i kulturalno-oświatowe.

- Każdego roku odbywały się wycieczki zakładowe, grzybobrania, kolonie i zabawy noworoczne dla dzieci pracowników, uroczystości z okazji Dnia Kobiet. Większe zakłady posiadały własne ośrodki wypoczynkowe, w których pracownicy wraz z rodzinami mogli udać się na wczasy. Ośrodki takie posiadał m.in. krośnieński PKS – w Bukowcu nad Solinką, czy "Fabos" – w Tylawie. PKS Krosno organizował także bezdewizowe wymiany wczasowe z pokrewnym przedsiębiorstwem na Węgrzech – były to wyjazdy do Nyiregyhazy. A wszystko to w myśl zasady "Wypoczęci pracują lepiej" - przypomina Magdalena Firlej.

Przy zakładach pracy działały także kluby sportowe oraz powstawały różne zespoły muzyczne i taneczne.

- Przy "Fabosie" powstał zespół pieśni i tańca "Jacoki". Przy PSS 70-osobowy chór "Echo" oraz 25-osobowy zespół mandolinistów. Przy Zakładach Urządzeń Naftowych działał zespół "Jacy –Tacy". Przy „POLMO” - zespół „Gest”. Zanim stali się niezwykle popularnym w regionie zespołem muzycznym, obsługiwali wszelkie uroczystości zakładowe, a próby odbywały się w ramach etatu. W latach 70. powstał także Big Band przy Krośnieńskich Hutach Szkła. Był to "Vitro Band" założony przez Adama Munzbergera. W zespole tym swoje pierwsze kroki stawiała Lora Szafran, jedna z najlepszych polskich wokalistek jazzowych - opisuje Magdalena Firlej.

Mimo wszechobecnej propagandy sukcesu, rzeczywistość nie jawiła się jednak w tak kolorowych barwach. Warunki pracy nierzadko pozostawiały wiele do życzenia, o czym opowiada film dokumentalny pt. "Robotnice" z 1980 roku, nakręcony w krośnieńskiej "Lniance". Podobnie jak w całej Polsce, tak i w Krośnie rok 1980 wiązał się z powstaniem w zakładach pracy NZSS "S" i strajkami protestacyjnymi.

- Organizowano też patriotyczne wiece po Mszach za Ojczyznę przy Klasztorze Ojców Kapucynów. Krośnieńscy działacze "Solidarności" byli internowani w ośrodkach w Uhercach i w Łupkowie, i masowo zwalniani z pracy - opowiada Madgalena Firlej.

Po 1989 roku rzeczywistość znów zupełnie się zmieniła. Krośnieńskie zakłady pracy przeszły w ręce prywatnych inwestorów. Upadły takie giganty jak "Fabos", "Lnianka" czy "Marmolada".

Z drugiej strony wolnorynkowa gospodarka umożliwiła powstanie i rozwój nowym, mniejszym i większym przedsiębiorstwom. Zaczęły pojawiać się wielobranżowe firmy zajmujące się bardzo różnorodną działalnością, od produkcji po handel. Wśród przedsiębiorstw założonych pod koniec 1989 roku największy sukces odniósł Nowy Styl, który powstał prawie 30 lat temu, a dziś jest w czołówce europejskich firm produkujących meble biurowe.

Archiwalne zdjęcia, obrazujące życie zawodowe krośnian to cześć projektu "Cztery pory życia – od kołyski po grób" przygotowanego przez Muzeum Rzemiosła w Krośnie. Opowiada o dorosłości krośnian na przestrzeni XX wieku.